ΚΟΥΝΟΥΠΙΑ

Στην τάξη των Δίπτερων και στην οικογένεια Culicidae ανήκουν τα κουνούπια, τα πιο σημαντικά από τα πολυάριθμα αιμομυζητικά αρθρόποδα που μεταδίδουν ασθένειες. Υπάρχουν πάνω από 2500 είδη κουνουπιών, αλλά με κριτήριο τη σημαντικότητα για τη δημόσια υγεία, τα πιο σημαντικά είναι οι υποοικογένειες Anophelinae (Ανωφελή) και Culicinae (κοινά).

Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα 8 είδη ανωφελών που ανήκουν όλα στο γένος Anopheles, ενώ στα κοινά κουνούπια έχουν καταγραφεί 27 είδη που ανήκουν σε διαφορετικά γένη. Ωστόσο, τέσσερα είδη Ανωφελών θεωρούνται ικανοί μεταβιβαστές των πλασμωδίων της ελονοσίας στη χώρα μας κι αυτά είναι τα: Α. Sacharovi, A. Hyarcanus, A. Maculipennis και Α. Superpictus. Από τη κατηγορία των κοινών κουνουπιών (Culicinae), αυτά που εμφανίζονται στην Ελλάδα είναι τα γένη Aedes και Culex από τα οποία ιατρικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα είδη Aedes Aegypti  και Culex Pipiens αντίστοιχα.   

Η υγειονομική σημασία των παραπάνω κουνουπιών είναι τεράστια καθώς είναι οι μοναδικοί φορείς της ελονοσίας, του κίτρινου και του δάγκειου πυρετού στον άνθρωπο, ενώ είναι πρωταρχικής σημασίας για την μετάδοση εγκεφαλιτίδων -του ιού του Δυτικού Νείλου,  και φιλαριάσεων. Οι ασθένειες αυτές συχνά εμφανίζονται και υπό μορφή επιδημιών ή πανδημιών. Η ελονοσία μεταδίδεται μόνο με τα ανωφελή, ενώ οι άλλες ασθένειες μόνο ή κυρίως από τα κοινά κουνούπια. 

Το κουνούπι Aedes Aegypti- μοναδικός φορέας του παρασίτου της ελονοσίας

Ο βιολογικός κύκλος των κουνουπιών ολοκληρώνεται σε διάστημα 2 εώς 4 εβδομάδων ανάλογα με το είδος και τις επικρατούσες συνθήκες και αποτελείται από το αυγό, την προνύμφη, τη νύμφη και το τέλειο έντομο. Τα κουνούπια χρειάζονται για την ανάπτυξή τους υδάτινο περιβάλλον, όπως είναι οι λίμνες, τα έλη, οι βάλτοι, οι ορυζώνες, οι όχθες ποταμών και ρυακιών, οι κοιλότητες των βράχων, των δέντρων και του εδάφους που διατηρούν μικρές ποσότητες νερού. Άλλα ενδιαιτήματα είναι οι βόθροι και τα φρεάτια, οι δεξαμενές, οι ποτίστρες ζώων,, οι γλάστρες, τα μπαλόνια, τα πηγάδια κλπ. Γενικά, προϋπόθεση για την εγκατάσταση κουνουπιών σε μια περιοχή είναι η παραμικρή ύπαρξη στάσιμου  ή μικρής ροής νερού για την τοποθέτηση των αυγών και την ανάπτυξη των ατελών σταδίων (προνυμφών, νυμφών). Τα θηλυκά κουνούπια τσιμπούν γιατί το αίμα είναι απαραίτητο για την ωρίμανση των αυγών τους, ενώ για την επιβίωσή τους είναι αρκετή η απομύζηση γλυκών φυτικών χυμών, όπως κάνουν τα αρσενικά.

Τα κουνούπια είναι ικανά να αναπτύξουν πολύ μεγάλες πληθυσμιακές κοινότητες. Ένα θηλυκό και ανάλογα με το είδος του μπορεί να γεννήσει την πρώτη φορά 50 ως 500 ωά περίπου, ενώ τις επόμενες φορές που ενδέχεται να φτάσουν και τις 10, γεννάνε μικρότερο αριθμό ωών. Γίνεται συνεπώς αντιληπτή η μεγάλη πληθυσμιακή ικανότητα μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς σε 5 γενιές μπορούν να αναπτυχθούν 20 εκατομμύρια έντομα. Η αναπαραγωγή των κουνουπιών γίνεται τους θερμούς μήνες. Τους ψυχρούς διαχειμάζουν τα γονιμοποιημένα θηλυκά τα οποία αφού χρησιμοποιήσουν την τελευταία αιμοληψία για την εναπόθεση λίπους στο σώμα τους καταφεύγουν σε πιο ζεστά και προφυλαγμένα μέρη. Με την άνοδο της θερμοκρασίας την επόμενη άνοιξη πραγματοποιείται η πρώτη ωοτοκία αφού προηγηθεί μια αιμοληψία. Κατά την ημέρα αναπαύονται στα καταφύγιά τους, ενώ βγαίνουν πριν από τη δύση του ηλίου και κινούνται όλη τη νύχτα προς αναζήτηση τροφής ή γονιμοποίηση. Η ομαδική τους έξοδος διαρκεί μισή ώρα μετά τη δύση του ηλίου, ενώ λίγα λεπτά πριν την ανατολή παρατηρείται ομαδική αντίστροφη κίνηση, δηλαδή επιστροφή στα καταφύγιά τους.
Η αποτελεσματική προστασία από τα κουνούπια γίνεται με συνδιασμό της εφαρμογής κατάλληλων ατομικών μέτρων και χημικής καταπολέμησης.

ΠΗΓΕΣ:

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ν.Γ. 1999. ΔΙΠΤΕΡΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ, Αθήνα

ΜΠΕΤΖΙΟΣ Β.Χ, 1989. Αρθρόποδα Υγειονομικής Σημασίας, Αθήνα

patris.gr